Hoe word ik leraar in het vmbo?

Hoe word ik leraar in het vmbo? 

Heb jij een passie voor het beroepsonderwijs en ligt jouw hart bij het lesgeven in het vmbo? Dan kun jij als leraar op een vmbo-school een belangrijke bijdrage leveren: als rolmodel, pedagoog, didacticus en vakexpert. In dit artikel lees je alles over de bevoegdheid die je nodig hebt om les te geven binnen het vmbo en de uitzonderingen daarop.  

Met welke bevoegdheid mag ik lesgeven in het vmbo?

Er zijn meerdere bevoegdheden waarmee je voldoet aan de bekwaamheidseisen om aan de slag te gaan als docent. Met de volgende bevoegdheden mag je lesgeven in het vmbo:  

  • Met een tweedegraads bevoegdheid mag je lesgeven binnen alle niveaus van het vmbo in het schoolvak of de vakken binnen het beroepsprofiel waarvoor je een bevoegdheid hebt gehaald. Daarnaast ben je bevoegd om jouw vak te verzorgen in de onderbouw van de havo en het vwo (klas 1, 2, 3), op het voortgezet speciaal onderwijs, het praktijkonderwijs, het beroepsonderwijs (mbo) en zelfs in het primair onderwijs, mits je een schoolvak geeft dat overeenkomt met een vak dat daar wordt gegeven. 

  • Met een beperkte tweedegraads bevoegdheid mag je lesgeven in het schoolvak of de vakken binnen het beroepsprofiel waarvoor je een diploma hebt behaald aan alle jaarlagen van het vmbo-tl en in de onderbouw van de havo en het vwo (klas 1, 2, 3).  

  • Met een eerstegraads bevoegdheid (en met een ongegradeerde bevoegdheid) mag je lesgeven in de onderwijssectoren waar je met een tweedegraads bevoegdheid les mag geven en in de bovenbouw van de havo en het vwo. Ook hierbij geldt dat je enkel mag lesgeven in het schoolvak of de vakken binnen het beroepsprofiel waarvoor je de lesbevoegdheid hebt behaald. 

Er zijn ook andere getuigschriften, certificaten en situaties die mogelijkheden bieden om les te geven in het vmbo. Hierover vind je later in het artikel meer, nadat we meer hebben uitgelegd welke routes er zijn om de bovengenoemde bevoegdheden te halen.

Welke routes zijn er om de juiste bevoegdheid te halen?

  1. Je kunt een eerste- of (beperkte) tweedegraads bevoegdheid halen voor een schoolvak, zoals Nederlands, Engels, economie, maatschappijleer, wiskunde, ckv of lichamelijke opvoeding. Je vindt deze routes terug in dit artikel

  2. Je kunt een tweedegraads bevoegdheid halen die zich specifiek richt op de beroepsprofielen binnen het (v)mbo. Dat kan op twee manieren die we hieronder verder zullen toelichten.

    A. via een bacheloropleiding tot tweedegraads leraar in het beroepsonderwijs; 
    B. of via een zij-instroomtraject (een leer-werktraject).
      

A. Een tweedegraads lerarenopleiding in deeltijd of voltijd  

Meerdere tweedegraads lerarenopleidingen richten zich specifiek op het lesgeven in de beroepsprofielen van het vmbo of mbo. Je combineert zo’n lerarenopleiding met een stage op een school. Deze opleidingen zijn hbo-bacheloropleidingen die 2 tot 4 jaar duren, afhankelijk van eventuele verkortingen of vrijstellingen waar je recht op hebt. Dat gaat altijd in overleg met de studieadviseur van de hogeschool. 

Je kunt de contactgegevens van de studieadviseurs vinden in onze navigator.

Hieronder vind je hogescholen die een tweedegraads lerarenopleidingen aanbieden die zich specifiek richten op het lesgeven in de verschillende beroepsprofielen van het vmbo of mbo. We verwijzen door naar de deeltijdvariant van de opleiding. In sommige gevallen is het ook mogelijk om de opleiding via een voltijdstudie, zij-instroomtraject of kopopleiding te volgen. Je vindt hierover dan meer informatie op de website van de hogeschool zelf.  

Lerarenopleiding (tweedegraads) Beroepsprofiel* Hogeschool
Consumptieve Techniek I en II  Horeca, bakkerij en recreatie (HBR) 

Aeres Hogeschool Wageningen  
Fontys Hogescholen 
Hogeschool van Amsterdam  

Dienstverlening en Producten  Dienstverlening en producten (D&P) 

Aeres Hogeschool Wageningen 
Christelijke Hogeschool Windesheim 
Fontys Hogescholen** 

Gezondheidszorg en Welzijn  Zorg & Welzijn (Z&W) 

Christelijke Hogeschool Windesheim 
Fontys Hogescholen 
Hogeschool Leiden 
Hogeschool van Amsterdam  
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen 
Hogeschool Rotterdam 
NHL Stenden Hogeschool  
Hogeschool Utrecht 

Groen Groen Aeres Hogeschool Wageningen  
Mens & Technologie

Bouwen, wonen en interieur (BWI) 
Media, vormgeving en ICT (MVI) 
Mobiliteit en transport (M&T) 
Produceren, installeren en energie (PIE) 

Hogeschool van Amsterdam 
Technisch Beroepsonderwijs

Bouwen, wonen en interieur (BWI) 
Mobiliteit en transport (M&T) 
Produceren, installeren en energie (PIE) 
Maritiem en Techniek (MAT) 

Christelijke Hogeschool Windesheim 
Fontys Hogescholen** 
Hogeschool Rotterdam *** 

Techniek Media, vormgeving en ICT (MVI) 

Hogeschool Utrecht 
Fontys Hogescholen 

*Je behaalt je diploma in één of meer technische vakgebieden. Je behaalt dus niet standaard binnen deze opleiding een bevoegdheid voor al de beroepsprofielen die genoemd worden in de tabel.  
** Bij Fontys Hogescholen kun je je binnen de opleiding Technisch Beroepsonderwijs ook specialiseren in het beroepsprofiel Media, vormgeving en ICT (MVI) of/en Dienstverlening en Producten (D&P). 
*** Hogeschool Rotterdam is de enige school waar je de lerarenopleiding Maritiem en Techniek (MAT) kunt volgen. 

Na afronding van een van deze lerarenopleidingen heb je een hbo-bachelordiploma op zak en een tweedegraads lesbevoegdheid voor alle vakken die aansluiten bij de beroepsrichting die verbonden is aan jouw bevoegdheid. Zo kun je bijvoorbeeld met een bevoegdheid voor het beroepsprofiel Zorg & Welzijn lesgeven in de profielvakken Mens & Zorg, Mens & Gezondheid, Mens & Activiteit en Mens & Omgeving. Soms hangen de vakken die je mag geven af van de specialisatie die je binnen een lerarenopleiding kiest. Je kunt je bijvoorbeeld binnen de lerarenopleiding Technisch Beroepsonderwijs specialiseren in technische vakken binnen de beroepsprofielen Bouwen, wonen en interieur (BWI), Media, vormgeving en ICT (MVI), Mobiliteit en transport (M&T) en Produceren, installeren en energie (PIE). 

B. Een tweejarig zij-instroomtraject (leren & werken) 

 

Laten we daarvoor eerst duidelijk uitleggen wat een zij-instroomtraject is. Het traject heet volgens de wet ‘traject zij-instroom in het beroep’. Het is een tweejarig traject waarin je vanaf dag 1 betaald voor de klas staat en daarnaast je bevoegdheid bij een lerarenopleiding haalt. Dit traject wordt op maat gemaakt, op basis van jouw vooropleidingen en werkervaring. In dit artikel, en in de rest van de teksten op het Onderwijsloket, verwijzen wij met de term ‘zij-instromer’ naar deze formele benaming.  

Wil je alles weten over de verschillen tussen een deeltijdopleiding en het zij-instroomtraject? Klik dan hier

Om in aanmerking te komen voor het zij-instroomtraject heb je een aanstelling bij een school nodig en minimaal een afgeronde hbo- of wo-opleiding (bachelor of master) die verwant is aan het schoolvak dat je wilt geven. Er geldt een uitzondering op deze toelatingseis wanneer je wilt zij-instromen als leraar in de volgende vier profielen:  

  1. Bouwen, wonen en interieur (BWI) 

  1. Horeca, bakkerij en recreatie (HBR) 

  1. Mobiliteit en transport (M&T) 

  1. Produceren, installeren en energie (PIE) 

Wil je het traject ‘zij-instroom in het beroep’ voor een van deze vier beroepsprofielen volgen, dan kom je in aanmerking als je: 

  • een diploma van een middenkaderopleiding of specialistenopleiding (mbo4-niveau) bezit; 
  • over hbo-werk/denkniveau beschikt;
  • voor het onderwijs voldoende maatschappelijke ervaring en beroepservaring hebt;
  • een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) kunt overleggen. 

Wil je weten welke stappen je moet zetten om je tweedegraads bevoegdheid via het traject ‘zij-instroom in het beroep’ te halen? Klik dan hier voor ons artikel over zij-instromen als leraar in het voortgezet onderwijs. 

Welke andere mogelijkheden heb ik om les te geven in het vmbo?

Naast bovenstaande routes zijn er nog andere situaties waarin je aan de slag kunt als leraar in het vmbo. Misschien heb je al een certificaat of getuigschrift in handen waarmee je aan de bekwaamheidseisen van een vmbo-docent voldoet – of ben je bereid die te halen. Of misschien kom jij op basis van je werk- en opleidingsachtergrond in aanmerking voor een ontheffing van de benoembaarheidseisen of een bekwaamheidserkenning. Daarnaast zijn er mogelijkheden om als mbo- of gastdocent in het vmbo les te geven. Bekijk jouw mogelijkheden hieronder.  

1. Certificaat Groepsleerkracht onderbouw vmbo basis/kader 

Je hebt het certificaat Groepsleerkracht onderbouw vmbo basis/kader, dat je alleen kunt halen als aanvulling op je bevoegdheid voor het primair onderwijs. Met dit certificaat mag je lesgeven in de eerste twee jaar van vmbo-bb en vmbo-kb in de vakken Nederlands, rekenen/wiskunde en eventuele keuzevakken die je tijdens het behalen van dit certificaat hebt gevolgd.

2. Conversietabel

Je hebt een getuigschrift voor het beroepsonderwijs, maar dat sluit niet 1-op-1 aan bij een beroepsprofiel omdat het getuigschrift onduidelijk is of een bevoegdheid geeft voor een vak dat een andere naam heeft gekregen. In dat geval kun je in deze conversietabel (bijlage 2) terugvinden welke bevoegdheid voortkomt uit het getuigschrift en of er eventueel specifieke bijscholing noodzakelijk is.

In ons artikel over subsidies en financiële regelingen staat de Regeling subsidie korte scholingstrajecten vo die jou tegemoet kan komen in je kosten voor een bijscholingstraject.

3. Ontheffing van benoembaarheidseisen

Je hebt niet het juiste getuigschrift, maar je kunt onderbouwen dat je buitengewoon bekwaam bent én dat er bijzondere omstandigheden zijn waardoor je verhinderd wordt om te voldoen aan de benoembaarheidsvereisten of het onredelijk is om van je te vragen om een bevoegdheid te behalen. Je kunt deze ontheffing van de benoembaarheidsvereisten aanvragen bij DUO. Bekijk alle voorwaarden in hun beleidsregel.

In deze beleidsregel staat onderstaand voorbeeld gegeven.

Een lerares geeft naar tevredenheid van het bevoegd gezag les in het voortgezet onderwijs. Zij heeft echter geen getuigschrift van een lerarenopleiding. De lerares heeft wel een master Onderwijskunde afgerond en is eerste auteur van een lesboek van het vak dat ze zelf geeft (buitengewone bekwaamheid). Binnen twee jaar na de eerst mogelijke afstudeerdatum van de beschikbare lerarenopleiding zal de lerares de AOW-gerechtigde leeftijd bereiken (bijzondere omstandigheid). Daarom doet ze open aanvraag via de website, waar ze in de aanvraag haar buitengewone bekwaamheid en bijzondere omstandigheid motiveert. Omdat uit de bewijsstukken blijkt dat de lerares voldoende pedagogisch-didactisch bekwaam is, zal er geen lesbezoek door de inspectie plaatsvinden. DUO controleert haar aanvraagdossier, waarna DUO een beslissing neemt over de aanvraag. Voldoet deze aan alle vereisten, dan volgt een positieve beslissing over haar ontheffing.

4. Bekwaamheidserkenning

Het vak waar jij in wilt lesgeven komt niet voor in de conversietabel (bijlage 2) en er bestaat voor dit vak geen lerarenopleiding. In dat geval kun je voor dit beroepsprofiel een bekwaamheidserkenning aanvragen bij DUO. Je moet dan onderbouwen dat je vakinhoudelijk, pedagogisch en didactisch bekwaam bent om het vak te geven. Je kunt alle voorwaarden nalezen in de beleidsregel van DUO. 

In deze beleidsregel staat onderstaand voorbeeld gegeven.

Een leraar, die jarenlang stagebegeleider in een technisch bedrijf is geweest, geeft naar tevredenheid van het bevoegd gezag les in een erkend vak waarvoor geen lerarenopleiding beschikbaar is. Hij wil graag bevoegd worden voor het vak. Hij kan daarvoor een aanvraag doen voor een bekwaamheidserkenning. Omdat zijn vak niet op de lijst voor gesloten aanvragen staat, motiveert de leraar in het aanvraagformulier zijn vakinhoudelijke, vakdidactische en didactisch-pedagogische bekwaamheid en voegt ter onderbouwing bewijsstukken bij. Na controle van het aanvraagdossier door DUO geeft DUO de beschikking over zijn bekwaamheidserkenning af.

5. Mbo-docent

Je bent al docent op het mbo. Mbo-docenten kunnen via een detachering ook op een vmbo-school worden ingezet (op grond van art. 5 van het Besluit samenwerking VO-BVE). Hiervoor is een formele samenwerking nodig tussen de betreffende vmbo- en mbo-school. Door het inzetten van een mbo-docent in het vmbo wordt deze mbo-docent niet automatisch ook bevoegd voor het vmbo.

6. Gastdocent

Je bent aangesteld als gastdocent en geeft per jaar gemiddeld maximaal 6 uur per week les. Als gastdocent heb je zelf geen bevoegdheid nodig, maar val je altijd onder de verantwoordelijkheid van een bevoegde leraar. Hoe dat er in de praktijk uitziet wordt samen met het schoolbestuur bepaald.

Samenvatting

Wil je leraar worden in het vmbo dan zijn er allerlei routes mogelijk. Je kunt bijvoorbeeld kiezen voor een lerarenopleiding waarmee je je bevoegdheid haalt voor een bepaald schoolvak, zoals Nederlands of economie. Er zijn ook lerarenopleidingen die zich specifiek richten op een van de beroepsprofielen binnen het (v)mbo.  

Je kunt je bevoegdheid halen via een voltijd-, deeltijd- of zij-instroomtraject. Een zij-instroomtraject is een tweejarig traject waarin je vanaf dag 1 betaald voor de klas staat en daarnaast je bevoegdheid bij een lerarenopleiding haalt. Je hebt minimaal een hbo-bachelordiploma nodig om in aanmerking te komen voor een zij-instroomtraject, hoewel het voor vier profielen (BWI, HBR, M&T en PIE) ook mogelijk is om met een mbo4-diploma toegelaten te worden.  
 
Daarnaast zijn er een enkele andere situaties waarin je ook in vmbo aan de slag kunt als leraar. Zo voldoe je met sommige certificaten en getuigschriften al direct aan de bekwaamheidseisen voor vmbo-docenten. Daarnaast kun je in bepaalde gevallen ontheffing of een bekwaamheidserkenning aanvragen bij DUO. Mbo-docenten kunnen verder via detachering ook op een vmbo-school worden ingezet, mits er sprake is van een formele samenwerking tussen de betreffende vmbo- en mbo-school. Tot slot mag je als gastdocent – weliswaar onder de verantwoordelijkheid van een bevoegde leraar – zonder bevoegdheid voor de klas. 

Bronnen:

Wij verwijzen voor meer informatie graag naar de bronnen achter de hyperlinks in dit artikel.

Dit artikel is geschreven door

Over het Onderwijsloket