Hoe haal ik een eerstegraads bevoegdheid?

In het kort

Een eerstegraads bevoegdheid kun je halen door een reguliere voltijd of deeltijd masteropleiding aan een universiteit of hogeschool te volgen, of via een zij-instroomtraject.

Hoe haal ik een eerstegraads bevoegdheid?

Wil jij graag lesgeven in de bovenbouw van havo/vwo op een middelbare school? Dan heb je een eerstegraads bevoegdheid nodig. Die bevoegdheid kun je halen via verschillende routes: via een zij-instroomtraject of via een masteropleiding aan een hogeschool of universiteit. Er zijn drie soorten masteropleidingen die je opleiden tot eerstegraads bevoegd docent: een hbo-master en twee universitaire masters (een 1-jarige en 2-jarige educatieve master). De opzet, duur en toelatingseisen verschillen per route. Je leest er alles over in dit artikel.

Waar mag ik lesgeven met een eerstegraads bevoegdheid?

Met een eerstegraads bevoegdheid mag je lesgeven in jouw schoolvak in de volgende sectoren, leerjaren en niveaus:

  • Voortgezet onderwijs (vo): op alle niveaus en in alle leerjaren van het vmbo en havo/vwo (klas 1 t/m 6). Daarnaast mag je lesgeven in het voortgezet speciaal onderwijs en het praktijkonderwijs.
  • Middelbaar beroepsonderwijs (mbo): op alle niveaus binnen het mbo en het volwassenenonderwijs (vavo).
  • Primair onderwijs (po): als je een schoolvak geeft dat overeenkomt met een vak dat in het po gegeven wordt.

Lees alles over de verschillende bevoegdheden in Nederland in dit artikel.

Welke routes zijn er om mijn eerstegraads bevoegdheid te halen?

Je kunt een eerstegraads bevoegdheid halen via een masteropleiding of zij-instroomtraject aan een hogeschool of universiteit.

Hieronder zie je welke vooropleidingseisen de lerarenopleidingen voor een eerstegraads bevoegdheid hanteren:

Opleiding Niveau Duur* Toelatingseisen
educatieve hbo-master hbo          max. 3 jaar tweedegraads lesbevoegdheid
2-jarige educatieve wo-master wo 2 jaar afgeronde wo-bachelor die verwant is aan een schoolvak
1-jarige educatieve wo-master wo 1 jaar wo-masterdiploma en 120 behaalde studiepunten (ECTS) aan vakken die verwant zijn aan het schoolvak, behaald in je wo-bachelor of wo-master
zij-instroomtraject wo max. 2 jaar wo-masterdiploma en 120 behaalde studiepunten (ECTS) aan vakken die verwant zijn aan het schoolvak, behaald in je wo-bachelor of wo-master**

* Je opleidingstraject kan langer of korter duren afhankelijk van eventuele vrijstellingen of als je een opleiding volgt in deeltijd.

** In sommige gevallen accepteren universiteiten ook hbo- of wo-bachelordiploma’s, aangevuld met relevante opleidingen en/of werkervaring die gelijkwaardig is aan wo-masterniveau.

Wat is de educatieve hbo-master tot eerstegraads leraar?

Een hbo-masteropleiding tot eerstegraads leraar leidt je op tot eerstegraads bevoegd docent in een bepaald schoolvak. Je volgt deze masteropleiding aan een hogeschool en na afronding heb je een hbo-masterdiploma en een eerstegraads bevoegdheid in handen. Je kunt de hbo-masteropleiding tot eerstegraads leraar volgen wanneer je al in het bezit bent van een (beperkte) tweedegraads lesbevoegdheid voor een schoolvak. Niet alle hogescholen bieden eerstegraads lerarenopleidingen aan. Kijk in onze navigator welke hogescholen in jouw regio de hbo-masteropleiding tot eerstegraads leraar voor jouw schoolvak aanbieden.

 

Wat leer je tijdens een hbo-masteropleiding tot eerstegraads leraar?

Tijdens een hbo-masteropleiding tot eerstegraads leraar leer je alles wat je moet weten en kunnen als eerstegraads bevoegd docent. In het studieprogramma zijn de drie bekwaamheidseisen waaraan je als leraar moet voldoen de rode draad. Dat zijn: vakinhoud, (vak)didactiek en pedagogiek. Omdat alle studenten van een eerstegraads hbo-masteropleiding al in het bezit zijn van een (beperkte) tweedegraads bevoegdheid, en doorgaans ook al werkzaam zijn in het onderwijs, wordt er voortgeborduurd op de competenties die je al hebt verworven.

Tijdens je stage breng je de geleerde theorie direct in de praktijk. Je loopt stage in het voortgezet (speciaal) onderwijs, het mbo of het volwassenenonderwijs. Bij de meeste eerstegraads lerarenopleidingen wordt er van je verwacht dat je een minimaal aantal stage-uren in de bovenbouw havo/vwo loopt.

 

Wat zijn de toelatingseisen van een hbo-masteropleiding tot eerstegraads leraar?

Je bent toelaatbaar als je al een (beperkte) tweedegraads bevoegdheid voor hetzelfde schoolvak in je bezit hebt. Heb je een andere vooropleiding, bijvoorbeeld een hbo-/wo-opleiding in hetzelfde vakgebied, dan ben je niet direct toelaatbaar, maar moet je eerst een schakelprogramma doorlopen van de bacheloropleiding. Neem voor jouw persoonlijke mogelijkheden contact op met een lerarenopleiding van jouw keuze.

 

Wanneer heb ik recht op vrijstellingen?

Heb jij naast je tweedegraads bevoegdheid voor hetzelfde schoolvak, ook al een eerstegraads bevoegdheid voor een ander schoolvak? Dan kun je in aanmerking komen voor vrijstellingen. Heb je een andere verwante vooropleiding? Ook dan kan het zijn dat je recht hebt op vrijstellingen: vaak is het mogelijk om tijdens een intakegesprek voor de masteropleiding een persoonlijk opleidingsplan te laten opstellen, waarin de kennis en ervaring die je al hebt in kaart wordt gebracht.

Sommige educatieve hbo-masters worden ook duaal aangeboden. Duaal houdt in dat je werkend leert. Je kunt hierover navraag doen bij jouw hogeschool naar keuze.

Wat is een 2-jarige educatieve wo-master tot eerstegraads leraar?

De 2-jarige educatieve wo-master is een academische masteropleiding die jou opleidt tot eerstegraads bevoegd docent in een bepaald schoolvak. Je volgt deze master aan een universiteit, na een verwante universitaire bacheloropleiding. Na afronding van een 2-jarige educatieve universitaire master heb je een eerstegraads bevoegdheid en een wo-masterdiploma in handen. Kijk in onze navigator welke universiteiten in jouw regio een 2-jarige educatieve master aanbieden.

 

Wat leer je tijdens een 2-jarige educatieve wo-master?

Tijdens een 2-jarige educatieve master combineer je het 1-jarige programma van een wo-masteropleiding die inhoudelijk aan het schoolvak verwant is met het programma van de 1-jarige educatieve wo-master. In het studieprogramma zijn de drie bekwaamheidseisen waaraan je als leraar moet voldoen de rode draad: vakinhoud, (vak)didactiek en pedagogiek.

Tijdens je stages breng je de geleerde theorie direct in de praktijk. Je loopt stage in het voortgezet (speciaal) onderwijs, het mbo of het volwassenenonderwijs. Bij de meeste universitaire lerarenopleidingen wordt er van je verwacht dat je een minimaal aantal stage-uren in de bovenbouw havo/vwo loopt.

 

Wat zijn de toelatingseisen voor een 2-jarige educatieve wo-master?

Om toegelaten te worden voor een 2-jarige educatieve master heb je een afgeronde wo-bachelor nodig die verwant is aan een schoolvak. De toelatingscommissie van een universiteit beoordeelt uiteindelijk of jouw vooropleiding voldoende aansluit om je rechtstreeks toe te laten of via een schakelprogramma. Neem voor jouw persoonlijke mogelijkheden contact op met de lerarenopleiding.

 

Hoelang duurt een 2-jarige educatieve wo-master?

Een 2-jarige educatieve master duurt 2 jaar in voltijd. Wanneer je de opleiding niet als voltijdopleiding wilt volgen, dan bieden sommige universiteiten ook een deeltijdvariant aan. Het programma wordt dan verspreid over 3 tot 4 jaar.

 

Wanneer heb ik recht op vrijstellingen?

Als je een educatieve minor of module succesvol hebt afgerond, kom je in aanmerking voor vrijstellingen voor een universitaire educatieve master. Je hebt dan namelijk al een beperkte tweedegraads bevoegdheid waarmee je bevoegd voor de klas mag staan in het vmbo-tl en de onderbouw havo/vwo. Een 2-jarige educatieve wo-master kun je in dat geval vaak verkorten naar 1,5 jaar, of je kunt extra keuzevakken volgen.

Als je via een andere weg een tweedegraads bevoegdheid hebt gehaald (in hetzelfde of in een ander schoolvak) of al een eerstegraads bevoegdheid hebt voor een ander schoolvak, dan kun je ook in aanmerking komen voor vrijstellingen. Dit gaat altijd in overleg met de lerarenopleiding.

Wat is een 1-jarige universitaire master tot eerstegraads leraar?

De 1-jarige educatieve wo-master leidt studenten op tot een eerstegraads bevoegd docent in een bepaald schoolvak. De 1-jarige educatieve wo-master is een zogenaamde post-master: je volgt een 1-jarige educatieve wo-master nadat je een universitaire master hebt afgerond en al 120 studiepunten (ECTS) in je wo-bachelor en/of wo-master hebt gehaald voor vakken die verwant zijn aan het schoolvak waarvoor je de lesbevoegdheid wilt behalen. Die afgeronde vakken moeten bovendien verspreid zijn over verschillende domeinen van het schoolvak. Na afronding van een educatieve master heb je een eerstegraads bevoegdheid en een wo-masterdiploma in handen. Kijk in onze navigator welke universiteiten in jouw regio een 1-jarige educatieve master aanbieden.

 

Wat leer je tijdens een 1-jarige educatieve wo-master?

Er wordt tijdens de 1-jarige educatieve master geen aandacht meer besteed aan de inhoud van het schoolvak: in het studieprogramma staan alleen (vak)didactiek en pedagogiek centraal. Daarnaast loop je stage, waarbij je de geleerde theorie direct in de praktijk brengt. Je loopt stage in het voortgezet (speciaal) onderwijs, het mbo of het volwassenenonderwijs. Bij de meeste universitaire lerarenopleidingen wordt van je verwacht dat je een minimaal aantal stage-uren in de bovenbouw havo/vwo loopt.

 

Wat zijn de toelatingseisen voor een 1-jarige educatieve wo-master?

Omdat de 1-jarige educatieve wo-master een post-master is, kun je alleen worden toegelaten als je al een schoolvakverwante universitaire master hebt afgerond. Belangrijk hierbij is dat je tijdens je wo-bachelor en/of -master minimaal 120 studiepunten (ECTS) hebt behaald die verwant zijn aan het schoolvak waarvoor je de bevoegdheid zou willen halen. De toelatingscommissie van een universiteit beoordeelt uiteindelijk of jouw vooropleiding voldoende aansluit om je rechtstreeks toe te laten, of via een schakelprogramma. Neem voor jouw persoonlijke mogelijkheden contact op met de lerarenopleiding van de universiteit waaraan jij de opleiding wilt volgen.

 

Hoelang duurt een 1-jarige educatieve wo-master?

Een 1-jarige educatieve master duurt 1 jaar als je hem in voltijd volgt. Wil je de opleiding niet als voltijdopleiding volgen? Dan bieden sommige universiteiten ook een deeltijdvariant aan. Het programma wordt dan verspreid over 2 jaar.

 

Wanneer heb ik recht op vrijstellingen?

Als je een educatieve minor of module succesvol hebt afgerond, kom je in aanmerking voor vrijstellingen voor een universitaire educatieve master. Je hebt dan namelijk al een beperkte tweedegraads bevoegdheid waarbij je al bevoegd voor de klas mag staan in het vmbo-tl en de onderbouw havo/vwo. Een 1-jarige educatieve master duurt in dat geval 6 maanden.

Als je via een andere weg een tweedegraads bevoegdheid hebt gehaald (in hetzelfde of in een ander schoolvak) of al een eerstegraads bevoegdheid hebt voor een ander schoolvak, dan kun je ook in aanmerking komen voor vrijstellingen. Dit gaat altijd in overleg met de lerarenopleiding.

Kan ik een eerstegraads bevoegdheid ook op een andere manier halen?

Ja, dat kan. Naast de drie masteropleidingen, kun je een eerstegraads bevoegdheid ook halen via een zij-instroomtraject. Tijdens dit leer-werktraject combineer je je lerarenopleiding aan een hogeschool of universiteit met een betaalde aanstelling als leraar op een school. In een geschiktheidsonderzoek wordt vooraf bepaald of je in staat bent om direct voor de klas te staan en of het voor jou haalbaar is om binnen twee jaar je eerstegraads bevoegdheid te halen. Daarbij wordt er gekeken naar je vooropleidingen en je werkervaring.

Op sommige hogescholen kun je zij-instromen voor een eerstegraads bevoegdheid, als je een tweedegraads bevoegdheid voor hetzelfde vak op zak hebt. Je kunt bij de hogeschool navragen of dit een mogelijkheid is.

Als je een zij-instroomtraject succesvol afrondt, ontvang je geen hbo- of wo-masterdiploma, maar wel een volwaardige eerstegraads bevoegdheid voor een bepaald schoolvak.

Trainees in onderwijs

Een voorbeeld van een eerstegraads zij-instroomtraject is het landelijke programma 'Trainees in onderwijs'. De organisatie van Trainees in onderwijs zorgt dat je binnen het proces van aanmelden, selectie en matching begeleid wordt in het geschiktheidsonderzoek. Daarnaast wordt je in het matchingsproces in contact gebracht met diverse partnerscholen voor het vinden van een aanstelling.

Wanneer je de procedure succesvol doorloopt kun je beginnen aan een tweejarig geïntegreerd programma waarin je je ontwikkelt tot een brede onderwijsprofessional. Je werkt vanaf dag één zelfstandig als docent op school, wat je combineert met de universitaire lerarenopleiding tot eerstegraads docent, en je zoekt samen met je mede-trainees de verbreding en verdieping op ten behoeve van het onderwijs. Drie dagen per week ben je aan het werk op school. Eén dag in de week ga je naar de universiteit waar je de lerarenopleiding volgt. En één dag in de week volg je trainingen en bijeenkomsten van het verbredingsprogramma.

Meer informatie vind je op de website van Trainees in onderwijs.

Luister naar maatschappijleraar Yasser in podcast Grote Pauze:

Dit artikel is geschreven door

Over het Onderwijsloket