Het Nederlandse onderwijssysteem

Ken jij alle onderdelen en niveaus van het Nederlandse onderwijssysteem? Na het lezen van dit artikel wel. Alle vertakkingen hebben we hieronder voor je op een rijtje gezet.

In Nederland bestaan vier verschillende vormen van primair onderwijs.

Regulier basisonderwijs

De basisschool is bedoeld voor kinderen van vier tot en met twaalf jaar. Een kind is in Nederland vanaf vijf jaar leerplichtig, maar meestal gaan kinderen vanaf hun vierde verjaardag al naar de basisschool. Kinderen starten in groep 1 en krijgen tot en met groep 8 les van een of meerdere leraren volgens een vast weekrooster.

Speciaal basisonderwijs (sbo)

In Nederland zijn er verschillende speciale basisscholen. Deze scholen zijn bedoeld voor kinderen die niet kunnen meekomen in het reguliere basisonderwijs. Bijvoorbeeld door leerachterstand(en) of gedrags- en opvoedingsproblemen. Op basisscholen voor speciaal onderwijs worden dezelfde leerdoelen aangehouden als op het regulier basisonderwijs, de lesstof wordt alleen op een manier aangeboden die rekening houdt met de specifieke situatie van ieder kind.

Speciaal onderwijs (so)

Een school voor speciaal onderwijs is bedoeld voor kinderen die vanwege een heftige problematiek geen passende plek binnen het regulier basisonderwijs of speciaal basisonderwijs kunnen vinden. Denk aan zeer moeilijk lerende kinderen, verstandelijk of lichamelijk beperkte kinderen of  kinderen met ernstige problemen wat betreft hun gedrag en/of geestelijke gezondheid. Scholen met speciaal onderwijs hanteren niet dezelfde leerdoelen als het reguliere basisonderwijs of het speciaal basisonderwijs. . Daarom stromen kinderen uit het speciaal onderwijs meestal niet door naar het regulier voortgezet onderwijs, maar naar het voortgezet speciaal onderwijs.

Voortgezet speciaal onderwijs (vso)

Hoewel leerlingen op het voortgezet speciaal onderwijs (vso) even oud zijn als leerlingen op het voortgezet onderwijs (vo), valt het vso onder de parapluterm voor het primair onderwijs volgens de Wet op het primair onderwijs.

Op het voortgezet speciaal onderwijs zitten voornamelijk kinderen die vanuit het speciaal onderwijs zijn doorgestroomd. Net zoals op het speciaal onderwijs, verschillen de leerdoelen van deze scholen van de leerdoelen op reguliere middelbare scholen. Op welk niveau een leerling zijn of haar diploma kan halen, hangt af van de ernst van de problematiek bij het kind. Er is een groep van scholieren die op het voortgezet speciaal onderwijs een vmbo-diploma haalt en daarna eventueel nog een opleiding kan volgt, maar er zijn ook scholieren met een zeer ernstige problematiek die hierna overgaan naar dagbesteding.

Vo staat voor voortgezet onderwijs. Na groep 8 van de basisschool gaan kinderen naar een middelbare school. Dat onderwijs wordt het voortgezet onderwijs genoemd. Leerlingen op het voortgezet onderwijs zijn gemiddeld tussen de twaalf en achttien jaar oud. In Nederland wordt voortgezet onderwijs op verschillende niveaus aangeboden:

Praktijkonderwijs (pro)

Het praktijkonderwijs leidt leerlingen in zes jaar op voor een plek op de arbeidsmarkt. In het praktijkonderwijs krijgen de leerlingen intensieve uitleg en begeleiding. Ze volgen in kleine groepen de reguliere onderbouwvakken van het voortgezet onderwijs. Daarnaast zijn er praktijkvakken, zoals zorg en welzijn of verkoop. Docenten helpen de leerlingen ook om algemene vaardigheden te ontwikkelen, zoals zelfredzaamheid, communicatievaardigheden, planmatig werken en werknemersvaardigheden.

Vmbo

De afkorting vmbo staat voor voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs. Het is een vierjarige opleiding die leerlingen voorbereidt op het mbo, maar doorstroom naar de havo is ook mogelijk. In het vmbo zijn er vier leerwegen:

• Basisberoepsgerichte leerweg (vmbo-bb of vmbo-basis)

Deze leerweg bereidt leerlingen voor op de basisberoepsopleidingen (niveau 2) van het mbo.

• Kaderberoepsgerichte leerweg (vmbo-kb of vmbo-kader)

Deze leerweg bereidt leerlingen voor op de vak- en middenkaderopleidingen (niveau 3 en 4) van het mbo.

• Gemengde leerweg (vmbo-g of vmbo-gl)

Deze leerweg is wat niveau betreft gelijk aan vmbo-tl en bereidt leerlingen voor op de vak- en middenkaderopleidingen op niveau 3 of 4 van het mbo. Met een diploma van de gemengde leerweg kunnen leerlingen ook naar de havo.

• Theoretische leerweg (vmbo-t of vmbo-tl)

Deze leerweg bereidt leerlingen voor op de vak- en middenkaderopleidingen op niveau 3 of 4 van het mbo en met een diploma van de theoretische leerweg kunnen leerlingen ook naar de havo.

Wil je meer weten over de leerwegen, schoolvakken en beroepsprofielen in het vmbo? Lees dan verder in dit artikel.

Lwoo

De afkorting lwoo staat voor leerwegondersteunend onderwijs. Lwoo is geen type voortgezet onderwijs, maar het is aanvullend onderwijs aan vmbo-leerlingen van de basis- en soms van de kaderberoepsgerichte leerweg. Lwoo biedt leerlingen met een leerachterstand extra ondersteuning zodat ze makkelijker hun diploma kunnen halen. Lwoo kan plaatsvinden tijdens maar ook buiten de reguliere lessen, en zelfs buiten de eigen school. Lwoo-lessen worden namelijk niet op alle vmbo-scholen aangeboden.

Havo

Havo staat voor hoger algemeen voortgezet onderwijs. Deze opleiding duurt vijf jaar en bereidt leerlingen in principe voor op het hoger beroepsonderwijs (hbo), maar na het examen kun je ook doorstromen naar het mbo of vwo. Er is meer ruimte voor verdieping van de lesstof dan op het vmbo en de leerlingen op de havo moeten meer zelfstandig werken. In de bovenbouw kiezen havo-leerlingen een van de volgende vier profielen:

• Cultuur en maatschappij
• Economie en maatschappij
• Natuur en gezondheid
• Natuur en techniek

Vwo

Vwo staat voor voorbereidend wetenschappelijk onderwijs. Het vwo duurt zes jaar en bereidt scholieren in principe voor op een studie aan de universiteit, maar na het examen kun je ook doorstromen naar het hbo. Er is veel ruimte voor verdieping. Aan het eind van het derde jaar kiezen alle vwo-leerlingen een van de volgende vier profielen:

• Cultuur en maatschappij
• Economie en maatschappij
• Natuur en gezondheid
• Natuur en techniek

Binnen het vwo bestaan twee verschillende stromingen:

• Het atheneum is de reguliere vwo-opleiding met 15 vakken in de onderbouw en 8 examenvakken.
• Het gymnasium is een vwo-opleiding met als extra vakken Latijn, Grieks en klassieke culturele vorming.

Tweetalig onderwijs (tto)

Tto staat voor tweetalig onderwijs en is een stroming binnen het voortgezet onderwijs. Leerlingen en leraren op een tto-school spreken Engels bij vakken als geschiedenis, aardrijkskunde, biologie en gymnastiek. Het Engels is dus niet alleen de taal waarin de leraar de stof uitlegt, maar ook de taal waarin de leraar met de leerlingen communiceert. Iedere tto-docent is dus ook een beetje een taaldocent. De leerlingen spreken onderling ook Engels.

Op middelbare scholen die tto aanbieden, wordt in de onderbouw minimaal de helft van de vakken in het Engels gegeven. In de bovenbouw ligt dat percentage lager, op zo’n 25%. Scholen moeten namelijk wel voldoen aan de reguliere exameneisen van de Nederlandse overheid. Leerlingen in het tweetalige onderwijs doen mee met het reguliere Nederlandse eindexamen en krijgen een vwo-, havo- of vmbo-diploma. Tto-leerlingen op havo- en vwo-niveau krijgen daarbovenop nog een International Baccalaureate (IB)-certificaat voor het vak Engels of een Cambridge International (CI)-certificaat voor het vak Global Perspectives en een ander vak naar keuze.

Wil je meer weten over het tto en hoe je leraar kunt worden in het tto? Bekijk dan dit artikel.

Mbo staat voor middelbaar beroepsonderwijs. Het is onderwijs dat aansluit op de middelbare school. Het vmbo bereidt je voor op het mbo, maar ook met een havo-diploma kun je doorstromen naar het het mbo. Mbo-opleidingen bereiden je voor op een specifiek vak of beroep, zoals bakker, elektromonteur of schoonheidsspecialist. Er zijn ca. 500 opleidingen waar je een mbo-diploma in kunt halen.

Het mbo kent vier niveaus:

• mbo niveau 1: entreeopleiding voor eenvoudig uitvoerend werk
• mbo niveau 2: basisberoepsopleiding voor uitvoerend praktisch werk
• mbo niveau 3: vakopleiding tot zelfstandig beroepsbeoefenaar
• mbo niveau 4: middenkaderopleiding en specialistenopleiding, waarna iemand volledig zelfstandig een beroep kan beoefenen, met een brede inzetbaarheid en/of een specialisatie

Vavo

De vavo is een afkorting van het voortgezet algemeen volwassenenonderwijs. Op de vavo kunnen volwassenen een vmbo-theoretische leerweg-, havo- of vwo-diploma of deelcertificaten voor bepaalde schoolvakken halen. De vavo is bedoeld voor mensen van 18 jaar en ouder. Deze volwassenen hebben bijvoorbeeld geen middelbareschooldiploma gehaald, ze willen een hoger middelbareschooldiploma halen of ze willen voor bepaalde vakken een deelcertificaat halen vanwege hun vervolgopleiding. De vavo valt officieel onder het mbo en wordt dan ook door mbo-instellingen aangeboden.

Wil je meer weten over het vavo en hoe je leraar kunt worden op een vavo-school? Bekijk dan dit artikel.

Hbo staat voor hoger beroepsonderwijs. Na de havo of het vwo kunnen leerlingen van een middelbare school doorstromen naar het hoger beroepsonderwijs. Daarnaast kunnen ook studenten van een afgeronde mbo niveau 4-opleiding doorstromen naar het hbo. In vergelijking met het wetenschappelijk onderwijs zijn hbo-opleidingen meer gericht op een beroepspraktijk.

Het hoger beroepsonderwijs is ingedeeld volgens het bachelor-masterstel. Je kunt een hbo-opleiding op drie niveaus volgen:

Associate degree

Dit een praktijkgerichte, tweejarige opleiding op hbo-niveau. Je behaalt een Associate degree-diploma op een niveau dat tussen mbo niveau 4 en hbo-bachelor ligt.

Wil je meer weten over educatieve associate degrees? Bekijk dan dit artikel.

Hbo-bachelor/professionele bachelor

Dit is een vierjarige opleiding die je volgt nadat je havo, vwo of mbo (op niveau 4) hebt afgerond. Je sluit deze opleiding af met een hbo-bachelordiploma.

Hbo-master/professionele master

Een één- of tweejarige opleiding die je volgt nadat je je hbo-of wo-bachelor hebt afgerond. Tijdens een master verdiep je je nog verder in je vakgebied. Je sluit deze opleiding af met een hbo-masterdiploma.

Wo staat voor wetenschappelijk onderwijs. Na het vwo kunnen scholieren van een middelbare school doorstromen naar een opleiding aan een universiteit. Studenten die op een hbo-opleiding hun propedeuse hebben gehaald mogen ook een opleiding gaan volgen aan een universiteit. Binnen het wetenschappelijk onderwijs ligt de nadruk niet op het voorbereiden op de beroepspraktijk, maar op onderzoeksvaardigheden. Je leert analytisch en kritisch met leerstof om te gaan.

Het wetenschappelijk onderwijs in Nederland is, net zoals bij het hoger beroepsonderwijs, ingedeeld volgens het bachelor-masterstelsel. Je kunt een wo-opleiding op twee niveaus volgen:

Universitaire bachelor

Dit een theoriegerichte, driejarige opleiding. Je sluit deze opleiding af met een bachelordiploma. Na je wo-bacheloropleiding kun je een universitaire master volgen.

Universitaire master

Dit is een theoriegerichte, een- of tweejarige opleiding. Je sluit deze opleiding af met een masterdiploma.

Een PhD is de hoogste academische graad die je kunt halen. Wil je echt verder in de wetenschap, bijvoorbeeld als je professor wilt worden? Dan moet je een PhD halen. Als je bij een universiteit wordt aangesteld voor een PhD-positie doe je wetenschappelijk onderzoek en schrijf je een proefschrift over een onderwerp binnen het vakgebied waarop je promoveert. Vroeger heette dat promoveren. Je krijgt dan de titel dr. en wordt doctor in de wetenschap. De internationale term hiervoor is PhD: een Latijnse afkorting die voor Philosophiæ Doctor staat. Met deze titel wordt verwezen naar het Oudgriekse woord philosophia, wat ‘liefde voor wijsheid’ betekent.

In Nederland kennen we een uitgebreid onderwijssysteem. Het onderwijssysteem begint met regulier basisonderwijs, speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs voor alle kinderen vanaf vier jaar. Na het basisonderwijs zijn er zeven vormen van voortgezet onderwijs: voortgezet speciaal onderwijs, praktijkonderwijs, vmbo, lwoo, havo, vwo en vavo. Daarna zijn er drie vormen van vervolgonderwijs. Studenten kunnen naar het mbo (niveau 1 t/m 4), naar het hbo (in de vorm van een 2-jarige associate degree, een hbo-bachelor en/of een hbo-master) of naar de universiteit voor een wo-bachelor en/of wo-master. De hoogste graad in het onderwijssysteem is een PhD. In een PhD-positie doe je wetenschappelijk onderzoek en schrijf je een proefschrift over een onderwerp binnen het vakgebied waarop je promoveert.