Hoe zit het vmbo in elkaar?

In het kort

Het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo) is een vierjarige opleiding binnen het voortgezet onderwijs, die leerlingen voorbereidt op het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) of doorstroom naar de havo.

Hoe zit het vmbo in elkaar?

Ben jij je aan het oriënteren op een baan als leraar in het voortgezet onderwijs en ben je benieuwd hoe het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo) in elkaar zit? In dit artikel vertellen we je over de leerwegen, schoolvakken, beroepsprofielen en meer!

Wat is het vmbo?

Het vmbo valt onder het voortgezet onderwijs: het onderwijs dat in Nederland wordt verzorgd op middelbare scholen. Het voortgezet onderwijs bestaat uit vier niveaus: praktijkonderwijs, vmbo, havo en vwo.

De afkorting vmbo staat voor voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs. Het is een vierjarige opleiding die leerlingen voorbereidt op het middelbaar beroepsonderwijs (mbo). Ook is het mogelijk om vanuit het vmbo door te stromen naar de havo.

Welke leerwegen zijn er in het vmbo?

Aan het eind van groep 8 ontvangen leerlingen een scholingsadvies voor de middelbare school. Voor het vmbo wordt op dat moment ook een indicatie gegeven voor een van de vier leerwegen binnen het vmbo. De leerweg waarin een leerling uiteindelijk terecht komt, staat op dat moment echter nog niet vast. Pas aan het einde van het tweede leerjaar van het vmbo wordt er besloten in welke leerweg de vmbo-leerling het beste tot diens recht komt.

Het vmbo is dus opgedeeld in vier leerwegen. De leerwegen verschillen op twee punten van elkaar: het niveau van de lesstof en de verhouding tussen praktijk- en theorievakken. Hieronder vind je de vier leerwegen onder elkaar.

  • Basisberoepsgerichte leerweg (vmbo-bb of vmbo-basis)  
    Deze leerweg bereidt leerlingen voor op de basisberoepsopleidingen (niveau 2) van het mbo.
  • Kaderberoepsgerichte leerweg (vmbo-kb of vmbo-kader)
    Deze leerweg bereidt leerlingen voor op de vak- en middenkaderopleidingen (niveau 3 en 4) van het mbo.
  • Gemengde leerweg (vmbo-g of vmbo-gl)
    Deze leerweg is wat niveau betreft gelijk aan vmbo-tl en bereidt leerlingen voor op de vak- en middenkaderopleidingen op niveau 3 of 4 van het mbo. Met een diploma van de gemengde leerweg kunnen leerlingen ook naar de havo.
  • Theoretische leerweg (vmbo-t of vmbo-tl)
    Deze leerweg bereidt leerlingen voor op de vak- en middenkaderopleidingen op niveau 3 of 4 van het mbo en met een diploma van de theoretische leerweg kunnen leerlingen ook naar de havo.

Het verschil tussen de gemengde en theoretische leerweg zit in het examen: leerlingen in de gemengde leerweg doen examen in vijf algemeen vormende vakken (avo-vakken) en een beroepsgericht programma. Leerlingen in de theoretische leerweg doen examen in (minimaal) zes avo-vakken.

Vanaf schooljaar 2024-2025 mogen scholen één of meerdere praktijkgerichte programma’s aanbieden in vmbo-gl en vmbo-tl. Meer informatie over praktijkgerichte programma’s kun je hier vinden.

Wat is lwoo?

De afkorting lwoo staat voor leerwegondersteunend onderwijs. Lwoo is geen type voortgezet onderwijs, het is (tijdelijk) aanvullend onderwijs en begeleiding aan vmbo-leerlingen van de basis- en soms van de kaderberoepsgerichte leerweg. Lwoo biedt leerlingen met een leerachterstand extra ondersteuning.

Lwoo is niet op iedere school op dezelfde manier geregeld. Soms krijgen leerlingen les in kleinere groepen, maar soms vindt de extra begeleiding gewoon in de klas plaats. Sommige vmbo-scholen maken gebruik van lwoo-docenten, andere zetten hun reguliere docenten in bij de begeleiding van lwoo-leerlingen. In het lwoo volgen leerlingen wel hetzelfde programma als de andere leerlingen. De lesstof is dus niet anders. 

Wanneer een leerling niet naar het vmbo (met lwoo) kan vanwege een beperking, kan een leerling onder bepaalde voorwaarden naar het (voortgezet) speciaal onderwijs of het praktijkonderwijs.

Welke schoolvakken zijn er in het vmbo?

Onderbouw

In de onderbouw van het vmbo (leerjaar 1 en 2) volgen alle leerlingen hetzelfde onderwijsprogramma, dat op de verschillende niveaus wordt aangeboden. Het onderwijsprogramma bestaat uit de volgende vakken of leergebieden:

Deze leergebieden besteden ook aandacht aan onderdelen van:

  • aardrijkskunde
  • beeldende vorming, muziek, drama en dans (ckv)
  • biologie
  • economie
  • geschiedenis en staatsinrichting 
  • informatiekunde of informatica
  • natuur- en scheikunde (NASK)
  • techniek
  • verzorging

Bron: Rijksoverheid

Bovenbouw

Vanaf het derde jaar volgen leerlingen vakken op basis van het profiel dat ze hebben gekozen. Leerlingen uit vmbo-bb, vmbo-kb en vmbo-gl kunnen kiezen uit tien profielen en leerlingen uit vmbo-tl kiezen uit vier profielen. Het aanbod van vakken verschilt per profiel, maar ieder profiel bestaat altijd uit drie delen (A, B en C):

A. Het gemeenschappelijke deel
Dit gedeelte is bij ieder profiel opgebouwd uit vijf vakken:

  • Nederlands
  • Engels
  • maatschappijleer 1
  • één kunstvak (beeldende vorming, muziek, dans of drama)
  • lichamelijke opvoeding.
     

B. Het profieldeel
Dit gedeelte wordt gevormd door algemeen vormende vakken (avo-vakken) en het profielvak dat correspondeert met het beroepsprofiel. Dit profielvak is altijd een combinatie van theorie en praktijk.

Avo-vakken

Naast de vakken uit het gemeenschappelijke deel (A) volgt de leerling in het profieldeel (B) twee avo-vakken die samenhangen met het profiel. Bijvoorbeeld: bij een techniekprofiel zijn dat de vakken wiskunde en natuur-/scheikunde. Bij Economie & Ondernemen (E&O) zijn dat de vakken economie en wiskunde of een extra tweede taal, zoals Frans of Duits.

C. Het vrije deel wordt per leerweg verschillend ingevuld:

  • Leerlingen in het vmbo-bb en vmbo-kb kunnen kiezen uit vier beroepsgerichte keuzevakken.
  • Leerlingen in het vmbo-gl kiezen één avo-vak en twee beroepsgerichte keuzevakken.
  • Leerlingen in het vmbo-tl kiezen twee avo-vakken.

Met de beroepsgerichte keuzevakken kunnen leerlingen zich verdiepen in één thema dat aansluit bij hun profielvak, maar ze kunnen ook kennismaken met vakken die bij een ander profiel horen. Zo kan een vmbo-leerling met het beroepsprofiel Bouwen, Wonen & Interieur (BWI) kiezen voor het keuzevak metselen, maar ook voor meubel maken of interieurdesign. Een vmbo-school bepaalt zelf welke selectie van keuzevakken er wordt aangeboden.

Welke beroepsprofielen zijn er in het vmbo?

Leerlingen op het vmbo-bb, vmbo-kb en vmbo-gl kunnen kiezen uit de volgende tien profielen. Het is hierbij belangrijk om te weten dat niet alle vmbo-bb/kb/gl-scholen alle profielen aanbieden.  

Beroepsprofiel vmbo bb/kb/gl Afkorting Dit profiel richt zich op… Verplichte avo-vakken
Bouwen, wonen en interieur BWI alle facetten van het bouwproces: van ontwerp tot product wiskunde en natuur-/scheikunde (NASK)
Economie en ondernemen E&O ondernemen, klantcontact en administratie economie en een moderne vreemde taal of wiskunde
Dienstverlening en producten D&P een brede oriëntatie op de wereld van arbeid en beroep. D&P is niet aan één sector of werkveld gebonden twee vakken uit wiskunde, natuur-/scheikunde (NASK), biologie en economie
Groen Groen alles wat te maken heeft met planten, dieren, voeding en milieu wiskunde en biologie of natuur-/scheikunde (NASK)
Horeca, bakkerij en recreatie HBR koken, voeding, gastvrijheid, horeca en toerisme economie en een moderne vreemde taal of wiskunde
Maritiem en techniek MAT alles wat met scheepvaart te maken heeft: van techniek tot materieel wiskunde en natuur-/scheikunde (NASK)
Media, vormgeving en ICT MVI communicatie, designs en verpakkingen wiskunde en natuur-/scheikunde (NASK)
Mobiliteit en transport M&T alles wat met vervoer te maken heeft: van motors repareren tot lampen afstellen wiskunde en natuur-/scheikunde (NASK)
Produceren, installeren en energie PIE een combinatie van installatie-, elektro- en metaaltechniek wiskunde en natuur-/scheikunde (NASK)
Zorg en welzijn Z&W de zorgsector, cosmetica en facilitaire dienstverlening

biologie en wiskunde of aardrijkskunde of geschiedenis of maatschappijleer 2

Leerlingen in theoretische leerweg kunnen kiezen uit vier profielen. Alle vmbo-tl-scholen bieden deze vier profielen aan:

Beroepsprofiel vmbo tl Dit profiel richt zich op… Verplichte avo-vakken
Economie detailhandel, administratie en handel economie en Frans of Duits of wiskunde
Landbouw natuur, milieu en duurzaamheid wiskunde en natuur-/scheikunde (NASK) of biologie
Techniek bouw, transport en logistiek wiskunde en natuur-/scheikunde (NASK)
Zorg en welzijn medische zorg en uiterlijke verzorging biologie en wiskunde of aardrijkskunde of geschiedenis of maatschappijleer 2

Je vindt een handig overzicht van alle middelbare scholen in Nederland en het Caribisch deel van het Koninkrijk op http://www.scholenopdekaart.nl. Filter op jouw woonplaats en op ‘vmbo’ om de vmbo-scholen in jouw regio te zien.

Dit artikel is geschreven door

Over het Onderwijsloket