Wat is een geschiktheidsonderzoek?

In het kort

Een geschiktheidsonderzoek is het startpunt van het zij-instroomtraject en bestaat uit minimaal twee onderdelen: een portfolio en een assessment. Zodra je een aanstelling als zij-instromer hebt gevonden op een school, vraagt het schoolbestuur een geschiktheidsonderzoek voor je aan.

Wat is een geschiktheidsonderzoek?

Wil jij een bevoegdheid halen via het zij-instroomtraject (zij-instroom in het beroep)? Dat kan alleen als je een aanstelling hebt als leraar op een school én als je door het assessmentcentrum van de lerarenopleiding geschikt bevonden wordt om als ‘zij-instromer in het beroep’ aan de slag te gaan. Dit laatste wordt bepaald met behulp van een geschiktheidsonderzoek. In dit artikel lees je hier meer over.

Wat is het zij-instroomtraject?

Het zij-instroomtraject heet volgens de wet het traject ‘zij-instroom in het beroep’. Het is een leer-werktraject van maximaal twee jaar, waarbij je vanaf dag 1 betaald voor de klas staat en daarnaast je bevoegdheid bij een hogeschool of universiteit haalt. De school betaalt je studiekosten met behulp van de zij-instroomsubsidie. Om in aanmerking te komen voor dit traject moet je minimaal een hbo- of wo-bachelordiploma hebben en het geschiktheidsonderzoek positief afronden.

Ben je niet geïnteresseerd in het traject ‘zij-instroom in het beroep’ of voldoe je niet aan de criteria? Klik hier als je meer wilt weten over andere routes om leraar te worden.

Wat wordt er bepaald in een geschiktheidsonderzoek?

Een geschiktheidsonderzoek moet antwoord geven op drie vragen:

  1. Kun jij direct voor de klas staan?

Je loopt tijdens het traject ‘zij-instroom in het beroep’ geen stage maar hebt een aanstelling bij een school en mag daarom vanaf dag 1 zelfstandig voor de klas staan. In het geschiktheidsonderzoek wordt onder andere bepaald of jij al in staat bent om zelfstandig voor de klas te staan.

  1. Kun jij binnen twee jaar je bevoegdheid halen?

Je mag alleen zonder bevoegdheid voor de klas staan als je kunt aantonen dat je binnen twee jaar je bevoegdheid kunt halen. De assessoren maken tijdens het geschiktheidsonderzoek een inschatting over de haalbaarheid van jouw traject gedurende de twee jaar waarin je het zij-instroomtraject doorloopt.

  1. Zo ja, welke scholing en begeleiding heb je daarvoor nodig?

De resultaten van het geschiktheidsonderzoek zijn het uitgangspunt voor de lerarenopleiding en het schoolbestuur om te bepalen wat je aan scholing en begeleiding nodig hebt om een bevoegd leraar te worden en hoe jouw persoonlijke scholingstraject eruit zal zien.

Uit welke onderdelen bestaat een geschiktheidsonderzoek?

Een geschiktheidsonderzoek bestaat uit minimaal twee onderdelen: een portfolio en een assessment. De precieze invulling van een geschiktheidsonderzoek kan per onderwijsinstelling verschillen. Lerarenopleidingen kunnen je meer informatie geven over hoe een geschiktheidsonderzoek bij hen is opgezet. Je vindt alle lerarenopleidingen in onze navigator.

  1. Portfolio

Het portfolio is een schriftelijk document dat je zelf samenstelt. Assessmentcentra van lerarenopleidingen geven je meestal een format of een aantal richtlijnen op basis waarvan je je portfolio kunt samenstellen. Je portfolio geeft een overzicht van alle relevante studie- en werkervaring die je hebt gehad. Dat komt vaak neer op een verzameling van de diploma’s die je hebt gehaald, maar ook de relevante competenties die je hebt opgedaan door je werkervaring of relevante nevenactiviteiten, zoals het coachen van een sportteam of vrijwilligerswerk.

  1. Assessment

Het assessment bestaat in ieder geval uit een observatie van een praktijksituatie, waarna meestal een reflectiegesprek en/of een criteriumgericht interview volgt, waarin je bespreekt in hoeverre je verschillende competenties al bezit. Hoe de lesobservatie precies vorm krijgt, is afhankelijk van je situatie en van het assessmentcentrum dat het assessment voor de lerarenopleiding uitvoert. Geef je bijvoorbeeld al les op een school? Dan kunnen de assessoren een van die lessen bijwonen. Doe je dit nog niet? Dan kan het zo zijn dat je een les moet geven op de school waar je gaat werken aan een klas waaraan je nog geen lesgeeft. Het kan verder zo zijn dat de assessoren fysiek aanwezig zijn bij jouw les, maar het kan ook zijn dat ze digitaal aanwezig zijn of aan de hand van een opname jouw les observeren.

Wil jij meer weten over het geschiktheidsonderzoek of je daarop voorbereiden? Bekijk dan ook de gids over het geschiktheidsonderzoek op ons voorbereidingsplatform Klaar voor de Stap, voor zowel meer universiteitsspecifieke informatie, handige formats als tips van verschillende asssessoren. Daarnaast vertellen overstappers in verschillende podcasts en video's over hun ervaring met het doorlopen van het geschiktheidsonderzoek.

Aanvraag en betaling van het geschiktheidsonderzoek

Zodra je een aanstelling als zij-instromer overeen bent gekomen met de school, vraagt het schoolbestuur van de school waar jij de aanstelling hebt een geschiktheidsonderzoek aan bij een lerarenopleiding van een hogeschool of een universiteit.

Een geschiktheidsonderzoek wordt betaald door de school waar jij een aanstelling hebt. Nadat je een tripartiete overeenkomst hebt afgesloten met de school waar je werkt en de lerarenopleiding waar je je opleiding gaat starten, kan het schoolbestuur van jouw school de zij-instroomsubsidie aanvragen bij DUO. Deze zij-instroomsubsidie bedraagt maximaal € 25.000,- en is bedoeld als tegemoetkoming voor de school in de kosten voor je geschiktheidsonderzoek, je studie en je begeleiding. De kosten voor het geschiktheidsonderzoek variëren per onderwijsinstelling.

De doorlooptijd van een geschiktheidsonderzoek

Volgens de wet (artikel 3, lid 1) dient het geschiktheidsonderzoek, in overleg, aan te vangen binnen twee maanden na jouw aanmelding bij de onderwijsinstelling. Binnen drie maanden na aanmelding zou een geschiktheidsonderzoek afgerond moeten zijn. Dan ontvang je binnen twee weken het oordeel over jouw geschiktheid. In overleg kan er worden afgeweken van deze deadlines, bijvoorbeeld door bepaalde vakanties in die periode of als je pas later aan je opleiding wilt beginnen.

De tijd die je kwijt bent aan een geschiktheidsonderzoek hangt af van een aantal factoren. De voorbereiding van het portfolio is bijvoorbeeld afhankelijk van de richtlijnen van de hogeschool of universiteit. Daarnaast ligt de voorbereiding ook aan jezelf: heb je de administratie van je diploma’s netjes op orde? En kun je snel en goed schrijven? Dan kost het samenstellen van je portfolio jou misschien veel minder tijd dan een ander.

De uitkomst van het geschiktheidsonderzoek

Als uit het onderzoek blijkt dat je geschikt bent om te starten met het zij-instroomtraject ontvang je een geschiktheidsverklaring. Daarin staat dat je voor de duur van het zij-instroomtraject voor de klas mag staan en er staat beschreven welke scholing en welke begeleiding daarbij nodig is vanuit de school en de lerarenopleiding voordat je je bekwaamheidsverklaring krijgt.

Als je niet geschikt bent bevonden door de assessoren, dan krijg je geen geschiktheidsverklaring. Je kunt dan niet starten met het zij-instroomtraject. Je kunt dan wel via een andere route je bevoegdheid halen.

Wettelijk gezien is het mogelijk om een geschiktheidsonderzoek te herkansen en er is in de wet geen beperking opgenomen voor het aantal keren dat je een geschiktheidsonderzoek mag herkansen. Het kan wel zo zijn dat assessmentcentra of lerarenopleidingen hier regels over hebben opgesteld. Informeer hiervoor dan altijd bij de lerarenopleiding waaraan je de opleiding gaat volgen.

Dit artikel is geschreven door

Over het Onderwijsloket