Hoe kan ik als leraar overstappen van het basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs?

In het kort

Als je een pabodiploma hebt en les wilt geven in het voortgezet onderwijs, dan heb je een certificaat ‘Groepsleerkracht onderbouw vmbo basis/kader’, een tweedegraads of een eerstegraads bevoegdheid nodig. Voor de tweedegraads lerarenopleiding ben je met een pabodiploma meestal direct toelaatbaar, maar dat geldt niet voor alle routes.

Hoe kan ik als leraar overstappen van het basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs?

Heb jij al een bevoegdheid voor het primair onderwijs, maar wil je graag leraar worden op een middelbare school? In dit artikel lees je wat er al mogelijk is in het voortgezet onderwijs met je huidige bevoegdheid en welke routes er zijn als je een andere bevoegdheid of een ander getuigschrift wilt halen.

Wat is er al mogelijk met mijn huidige bevoegdheid?

Met je bevoegdheid voor het primair onderwijs kun je meer dan alleen lesgeven op een reguliere basisschool. In sommige takken van het voortgezet onderwijs mag je bijvoorbeeld ook al aan het werk. Dit is er al mogelijk:

  • Je kunt niet alleen lesgeven in het reguliere basisonderwijs en het speciaal (basis)onderwijs maar ook in het praktijkonderwijs (pro) en het voortgezet speciaal onderwijs (vso), mits die school voor voortgezet speciaal onderwijs zelf geen eindexamens afneemt.
  • Met een pabodiploma dat vóór 2006 is behaald, kun je lesgeven in het praktijkonderwijs (pro) en het leerwegondersteunend onderwijs (lwoo). 
  • Met een diploma van de voorloper van de pabo, de Pedagogische Academie (tot 1986), mag je Nederlands geven in het vmbo en het praktijkonderwijs (pro). Op je getuigschrift moet dan wel de bevoegdheid 'Nederlands derdegraads' vermeld staan.

Bekijk hier een beknopt overzicht van de vakken en de delen van het voortgezet onderwijs waarin je bevoegd les mag geven met een pabodiploma.

Welke bevoegdheid of welk certificaat heb ik nodig als ik de overstap naar het voortgezet onderwijs wil maken?

Met jouw pabodiploma kun je dus al op bepaalde niveaus binnen het voortgezet onderwijs lesgeven. Wil je in andere lagen van het voortgezet onderwijs voor de klas staan of je specialiseren in een bepaald schoolvak of beroepsprofiel? Dan heb je een certificaat, een tweedegraads of een eerstegraads bevoegdheid nodig.

Certificaat ‘Groepsleerkracht onderbouw vmbo basis/kader’

Als je al een bevoegdheid voor het primair onderwijs hebt, dan kun je via een opscholingstraject aan een hogeschool bevoegd aan de slag als leraar in de onderbouw (de eerste twee leerjaren) van het vmbo basis/kader. Na dit traject ontvang je het certificaat ‘Groepsleerkracht onderbouw vmbo basis/kader’. Hiermee kun je lesgeven in de vakken Nederlands en rekenen/wiskunde en de keuzevakken die je hebt gekozen. Tijdens het traject doe je specifieke pedagogische, vakinhoudelijke en didactische kennis en vaardigheden op, gericht op vmbo-leerlingen.

Het scholingstraject ‘Groepsleerkracht onderbouw vmbo basis/kader’ duurt een half jaar tot een jaar en is te volgen bij zes hogescholen:

Hogeschool Utrecht

Hogeschool Driestar Educatief

Hogeschool Windesheim

Fontys Hogeschool Tilburg

Hogeschool Rotterdam

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Een tweedegraads of eerstegraads bevoegdheid

Met een tweedegraads bevoegdheid kun je lesgeven in het vmbo en in de onderbouw van havo/vwo, maar ook in het voortgezet speciaal onderwijs, het praktijkonderwijs, het vavo en het mbo. Wil je ook in de bovenbouw van havo/vwo lesgeven? Dan heb je een eerstegraads bevoegdheid nodig.

Lees hier alles over de routes naar een tweede- en eerstegraads bevoegdheid.

Je bent met een pabodiploma direct toelaatbaar tot de tweedegraads lerarenopleiding. Voor de andere routes (de kopopleiding, de educatieve minor of module en het zij-instroomtraject) hangt de toelaatbaarheid af van de opleidingen die je hebt afgerond en werkervaring die je hebt opgedaan.  Lerarenopleidingen beslissen uiteindelijk of je toelaatbaar bent.

Voor een eerstegraads traject kom je met alleen een pabodiploma meestal niet direct in aanmerking. Zo heb je voor de educatieve hbo-master een tweedegraads bevoegdheid nodig en voor de universitaire lerarenopleidingen is meestal een verwante wo-bachelor en/of wo-master vereist. Dat geldt niet voor de lerarenopleidingen voor kunstvakken en lichamelijke opvoeding; de zogenoemde ongegradeerde opleidingen. Voor deze opleidingen ben je direct toelaatbaar met een pabodiploma, mits je voldoet aan de overige toelatingseisen van de onderwijsinstelling.

Heb ik recht op vrijstellingen?

Met jouw bevoegdheid voor het primair onderwijs kom je vaak in aanmerking voor vrijstellingen bij een lerarenopleiding, maar de omvang van je vrijstellingen kan verschillen per lerarenopleiding. Ook kan het aantal onderdelen van de opleiding waarvoor je vrijstellingen krijgt afhankelijk zijn van het schoolvak waarvoor je een tweede- of eerstegraads bevoegdheid wilt halen, omdat niet alle vakken evenveel aan bod komen tijdens je opleiding aan de pabo.

De examencommissie van de lerarenopleiding beslist of je in aanmerking komt voor vrijstellingen en welke dit zijn. Hierbij kijken ze naar jouw vooropleiding, werkervaring en het traject dat je wilt gaan volgen. Wil je weten hoe jouw traject eruit komt te zien en of je recht hebt op vrijstellingen? Neem dan contact op met de lerarenopleiding die jouw traject aanbiedt.

In onze navigator vind je de contactgegevens van alle tweede- en eerstegraads lerarenopleidingen.

Heb ik recht op subsidies?

Het opscholingstraject Groepsleerkracht onderbouw vmbo basis/kader betaal je zelf, maar je kunt wel een aanvraag indienen voor een tegemoetkoming van de studiekosten. Via de subsidieregeling korte scholingstrajecten vo kun je een vergoeding van 80% van de totale scholingskosten krijgen (met een maximum van € 6.000,-). Kijk voor de voorwaarden op de website van DUO.

Wil je je tweede- of eerstegraads bevoegdheid halen? Afhankelijk van de route die je kiest, kun je in aanmerking komen voor financiële tegemoetkomingen. Kies je voor het zij-instroomtraject (zij-instroom in het beroep), dan kan het schoolbestuur van de school waar jij een aanstelling hebt de zij-instroomsubsidie van maximaal € 25.000,- aanvragen. Houd er wel rekening mee dat je hier met alleen een pabodiploma misschien niet toelaatbaar voor bent. Dit heeft te maken met (school)vakinhoudelijke verwantschap die je bij veel onderwijsinstellingen moet kunnen aantonen. Kijk voor alles over zij-instromen als leraar in het voortgezet onderwijs in dit artikel.

Kijk in ons artikel voor een overzicht van alle subsidies, tegemoetkomingen en leningen als je een (tweede) lerarenopleiding wilt volgen. Voor de specifieke voorwaarden en het aanvragen van subsidies verwijzen we graag naar de website van DUO.

Dit artikel is geschreven door

Over het Onderwijsloket