Hoe kan ik zij-instromen als leraar in het voortgezet onderwijs?

In het kort

Je kunt het traject ‘zij-instroom in het beroep’ volgen om leraar in het voortgezet onderwijs te worden als je een bachelordiploma op zak hebt dat vakinhoudelijk verwant is aan het schoolvak waarvoor je wilt zij-instromen.

Hoe kan ik zij-instromen als leraar in het voortgezet onderwijs?

Overweeg jij een overstap naar het onderwijs, vanuit een andere baan of vanuit een andere onderwijssector? Wil je graag tegelijkertijd werken en leren? Een van de mogelijkheden is het halen van een bevoegdheid via het leer-werktraject ‘zij-instroom in het beroep’ (zib). Via dit traject haal je binnen twee jaar je bevoegdheid, maar sta je ook al direct voor de klas. In dit artikel lees je wanneer je voor dit traject in aanmerking komt, wat deze route precies inhoudt en uit welke stappen het traject bestaat.

Wat is een 'zij-instromer in het beroep' (zib)?

De term ‘zij-instromer’ klinkt logisch en spreekt waarschijnlijk tot je verbeelding. Toch is er een verschil tussen iemand die ‘instroomt in’ (of overstapt naar) het onderwijs, bijvoorbeeld via een deeltijdopleiding, en de formele benaming ‘zij-instromer in het beroep (zib)’. Wettelijk gezien ben je pas een ‘zij-instromer in het beroep’ als je een hbo- of wo-diploma hebt en het 'traject zij-instroom in het beroep' doorloopt. Bij dit traject sta je vanaf dag 1 betaald voor de klas en haal je daarnaast je bevoegdheid bij een hogeschool of universiteit. De precieze invulling van dit traject wordt bepaald op basis van jouw vooropleidingen en werkervaring. Wanneer wij bij het Onderwijsloket de term ‘zij-instromer’ gebruiken, bedoelen we daarmee iemand die voldoet aan deze formele omschrijving.

In dit artikel vertellen we je welke procedure een formele zij-instromer doorloopt. Wil jij instromen in het onderwijs, maar voldoe je niet aan de criteria die in dit artikel worden beschreven? Er zijn andere routes mogelijk. Lees een van de volgende artikelen om jouw route naar het (voortgezet) onderwijs te vinden.

  • Wil je meer weten over de andere routes om leraar te worden in het voortgezet onderwijs? Lees dan dit artikel.
  • Benieuwd naar het verschil tussen een zij-instroomtraject en deeltijdstudie? Bekijk dan dit artikel.

Hoe word ik een zij-instromer in het beroep in het voortgezet onderwijs?

Als je als zij-instromer aan de slag wilt in het voortgezet onderwijs, dan doorloop je onderstaande stappen:

  1. Oriënteren en solliciteren
  2. Het geschiktheidsonderzoek
  3. Jouw zij-instroomtraject
  4. Bevoegd leraar

1. Oriënteren en solliciteren

De eerste stap voor het zij-instroomtraject ligt bij jou. Je oriënteert je eerst op middelbare scholen die jou aanspreken en bekijkt hun vacatures. Op de website Scholenopdekaart.nl vind je eenvoudig scholen in jouw buurt en hun contactgegevens en op de website Meesterbaan.nl staan alle onderwijsvacatures van Nederland. Scholen die lerarenvacatures hebben, geven niet altijd aan of die geschikt zijn voor zij-instromers. Wil je graag werken bij een bepaalde school, maar zijn er geen vacatures voor zij-instromers? Dan kun je altijd reageren op een reguliere vacature of een open sollicitatie sturen. Benoem daarbij dat je geïnteresseerd bent in een zij-instroomtraject. De school bepaalt vervolgens of die met jou in zee wil gaan.

Wil een school jou als zij-instromer aannemen? Dan bepalen jullie samen de aard van jouw zij-instroomtraject. Om te werken in het voortgezet onderwijs heb je namelijk een bevoegdheid nodig en er zijn twee bevoegdheden waarmee je in het voortgezet onderwijs (en in het mbo) les mag geven: een tweede- of eerstegraads bevoegdheid. Wat is het verschil?

  • Met de tweedegraads bevoegdheid specialiseer je je in één schoolvak of beroepsprofiel. Je kunt dan lesgeven op het vmbo en in de onderbouw van de havo en het vwo (klas 1, 2, 3). Daarnaast mag je lesgeven op het voortgezet speciaal onderwijs, het praktijkonderwijs en het beroepsonderwijs (mbo), waar ook volwasseneneducatie onder valt. Ook mag je zelfs lesgeven in het primair onderwijs, als je een schoolvak geeft dat overeenkomt met een vak dat daar wordt gegeven.
  • Met de eerstegraads bevoegdheid specialiseer je je ook in één schoolvak. Je kunt dan lesgeven aan dezelfde onderwijsinstellingen en klassen als met een tweedegraads bevoegdheid, maar ook in de bovenbouw van havo en vwo.

Met welke bevoegdheid je je zij-instroomtraject kunt afronden, hangt af van je vooropleiding en werkervaring. De eisen voor een eerstegraads zij-instroomtraject zijn strenger dan die voor een tweedegraads zij-instroomtraject. Voor beide trajecten gelden de volgende eisen:

  1. Je hebt een (tijdelijke) aanstelling bij een school als leraar.
  2. Je hebt een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG). Die vraag je op verzoek van de school (digitaal) aan bij jouw gemeente.
  3. Je stond de afgelopen twee jaar niet ingeschreven bij een lerarenopleiding. Stond je in die periode wel als student ingeschreven, maar heb je je diploma behaald? Dan geldt deze voorwaarde niet.
  4. Je beschikt al over een aantal competenties en over enige kennis of ervaring die van pas komt bij jouw werk als leraar. Tijdens een geschiktheidsonderzoek wordt in een later stadium nog beter in kaart gebracht wat je al kunt en weet, en welke scholing en begeleiding je op basis daarvan nog nodig hebt.

Aanvullende eisen

Om in aanmerking te komen voor een zij-instroomtraject tot tweedegraads docent, moet je voldoen aan de volgende aanvullende eis:

  • Je hebt een afgeronde hbo- of wo-opleiding (bachelor of master) die verwant is aan het schoolvak dat je wilt geven.

Om in aanmerking te komen voor een zij-instroomtraject tot eerstegraads docent, moet je – naast de vier hierboven genoemde criteria – voldoen aan de volgende aanvullende eis:

  • Je hebt een universitaire bachelor én master afgerond, waarbij je in je totale opleiding minstens 120 studiepunten (ECTs) hebt gehaald die verwant zijn aan het schoolvak dat je wilt geven.

In sommige gevallen accepteren universiteiten ook hbo- of wo-bachelordiploma’s, aangevuld met relevante opleidings- en/of werkervaring die gelijkwaardig is aan wo-masterniveau.

Op sommige hogescholen kun je zij-instromen voor een eerstegraads bevoegdheid, als je een tweedegraads bevoegdheid voor hetzelfde vak op zak hebt. Je kunt bij de hogeschool navragen of dit een mogelijkheid is.

Wil je zij-instromen als leraar in het vmbo? Dan gelden er afwijkende eisen voor een zij-instroomtraject voor een aantal beroepsgerichte profielen. Je leest alles over leraar worden in het vmbo in dit artikel.

2. Het geschiktheidsonderzoek

Zodra een school heeft besloten jou als zij-instromer aan te nemen, kun je samen met de school bepalen bij welke lerarenopleiding je jouw traject wilt volgen. Meestal volg je een tweedegraads zij-instroomtraject via een lerarenopleiding op een hogeschool en een eerstegraads zij-instroomtraject via een universitaire lerarenopleiding.

Het bestuur van de school waar jij hebt gesolliciteerd vraagt vervolgens een geschiktheidsonderzoek voor jou aan bij de lerarenopleiding. Dit onderzoek bestaat uit meerdere onderdelen en moet antwoord geven op de vraag of jij direct zelfstandig les kunt geven en of je binnen twee jaar je bevoegdheid kunt halen. Op basis van dit onderzoek bepalen de lerarenopleiding en het schoolbestuur wat je nog aan scholing en begeleiding nodig hebt en hoe jouw persoonlijke scholingstraject eruit zal zien. Als uit het onderzoek blijkt dat je geschikt bent, ontvang je een geschiktheidsverklaring. Daarin staat dat je voor de duur van het zij-instroomtraject voor de klas mag staan, terwijl je je bekwaamheidsverklaring nog niet hebt. Ook staat daarin beschreven welke scholing je nog nodig hebt en welke begeleiding daarbij nodig is vanuit de school en de lerarenopleiding.

3. Jouw zij-instroomtraject

Op basis van de geschiktheidsverklaring wordt bepaald hoe jouw persoonlijke traject eruitziet. Een zij-instroomtraject is maatwerk en wordt daarom niet voor iedereen hetzelfde ingevuld. Ook de verhouding tussen contactonderwijs, online leren en werkplekleren verschilt per traject. Er zijn een aantal zaken die wel voor alle zij-instroomtrajecten hetzelfde zijn:

  • Je staat vanaf de eerste dag van je traject zelfstandig voor de klas. Er wordt daarbij wel begeleiding geboden vanuit de school.
  • Omdat je een aanstelling hebt (en dus geen stagiair bent), krijg je gewoon salaris.
  • Je werkgever betaalt het opleidingstraject. Het schoolbestuur kan hiervoor in principe bij DUO een subsidie aanvragen.
  • Je moet het traject binnen twee jaar afronden. Volgens de wet mag je namelijk officieel niet langer dan twee jaar zonder bekwaamheidsverklaring voor de klas staan. Een maximale verlenging van twee jaar is mogelijk, maar alleen als daar een goede reden voor is.
  • Het programma en de uiteindelijke urenverdeling tussen studie en werk worden in een persoonlijk intakegesprek met je afgestemd. Over het algemeen wordt aangeraden om met een aanstelling van circa 0.4 fte (twee werkdagen) te beginnen, omdat het traject dat je volgt veel tijd vraagt. Valt de studielast je mee? Dan kun je tijdens het traject altijd aan de school vragen of je het aantal lesuren kunt uitbreiden.

4. Bevoegd leraar

Aan het eind van het zij-instroomtraject vraag je een bekwaamheidsonderzoek aan. Daarmee moet worden aangetoond dat jij inmiddels het beroep van leraar uit kunt oefenen. Of dit zo is wordt bepaald door de lerarenopleiding en de school waar je aan het werk bent. Soms wordt er ook een externe partij gevraagd om jouw bekwaamheid te beoordelen.

Als je het bekwaamheidsonderzoek succesvol hebt afgerond, krijg je een getuigschrift van bekwaamheid en daarmee heb je een officieel erkende tweede- of eerstegraads bevoegdheid in handen.

Wie betaalt het zij-instroomtraject?

De school die jou in dienst neemt betaalt het traject. Het schoolbestuur van de school waar jij wilt werken, kan hiervoor bij DUO een subsidie aanvragen. Die subsidie bedraagt momenteel € 25.000,- per zij-instromer. Daarmee zijn de kosten voor jouw scholing gedekt, maar ook de kosten voor je geschiktheidsonderzoek en geschiktheidsverklaring. Eventueel kan dit bedrag ook worden ingezet voor je verlof, je begeleiding en je bekwaamheidsonderzoek. Je kunt alle informatie terugvinden in de Regeling subsidie zij-instroom

Dit artikel is geschreven door

Over het Onderwijsloket